A.G.A ; CE , TSE , TÜV , ATEX BELGELERİNE SAHİPTİR.

CE İşareti Olmayan El Yapımı Basınçlı Kaplar ve Gazlı Ekipmanların Yasal Durumu

El yapımı üretildiği için CE işareti bulunmayan basınçlı kaplar, basınç düşürücüler/regülatörler ve ısıtma grupları konusunda yasal durum, ilgili AB mevzuatının Türkiye’deki uygulamalarına göre değerlendirilmelidir. Türkiye, AB mevzuatını uyumlaştırarak Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2014/68/AB) ve Gaz Yakan Cihazlar Yönetmeliği (2016/426/AB) gibi düzenlemeleri yürürlüğe koymuştur. Bu yönetmelikler, CE işaretinin zorunlu olduğu ürünlerde işaretsiz ürünlerin piyasaya arzını ve kullanımını genellikle yasaklamaktadır. Aşağıda, söz konusu mevzuat kapsamında bu ürünlerin CE taşıma zorunluluğu, kullanım alanları ve istisnaları, güncel resmi kaynaklar ve standartlar ışığında açıklanmaktadır.

Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2014/68/AB)

Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği, 0,5 bar üzerinde azami çalışma basıncına sahip tüm basınçlı ekipmanların ve tertibatların tasarım, imalat ve uygunluk değerlendirmesini kapsar . Bu kapsamda basınçlı kaplar, basınçlı tanklar, kazanlar, boru sistemleri, emniyet aksesuarları (vana, basınç tahliye valfleri vb.) gibi ekipmanlar yer almaktadır . Yönetmelik, güvenli kullanım için üreticilerin temel gerekleri sağladığını kanıtlamasını ve CE işaretlemesini zorunlu kılar .

CE İşareti Zorunluluğu ve Piyasaya Arz

Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği kapsamındaki bir ürünün, ilgili uygunluk değerlendirmelerinden geçerek CE işareti alması şarttır. 2014/68/AB kapsamına giren basınçlı ekipmanlar, CE işareti olmadan ne Türkiye’de ne de AB’de piyasaya arz edilemez . CE işareti bulunmayan ürünlerin satışı veya hizmete sunulması halinde, piyasa gözetimi sırasında tespit edilirse ciddi yaptırımlar uygulanabilir ve ürünler satıştan men edilebilir . Dolayısıyla, el yapımı da olsa, eğer bir basınçlı kap bu yönetmelik kapsamındaysa CE işareti olmadan yasal olarak kullanıma sunulması mümkün değildir. Üreticiler, ürünlerini yönetmelik gereklerine uygun hale getirip CE belgesi almakla yükümlüdür .

İstisnalar ve Özel Durumlar

Basınçlı ekipmanlar mevzuatında belirli istisnalar ve özel uygulamalar mevcuttur:

    •    Düşük Basınçlı Ekipmanlar: Azami izin verilen basıncı 0,5 bar veya daha düşük olan ekipmanlar yönetmelik kapsamında değildir . Bu tür ekipmanlar CE işareti gerektirmez, ancak yine de genel güvenlik ilkelerine uygun olmalıdır.

    •    Basit Basınçlı Kaplar: Belirli özelliklerde seri imal edilen basit basınçlı kaplar (örneğin hava veya azot içeren, kaynaklı silindirik kaplar) ayrı bir yönetmelik olan Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (2014/29/AB) kapsamındadır. Bu kapsamdaki ürünler de CE işareti taşımalıdır; aksi halde piyasaya sunulamazlar . (El yapımı tekil bir kap seri üretim sayılmadığından genellikle doğrudan 2014/68/AB kapsamına girer.)

    •    Kullanıcı Denetimi (İç Kullanım Amaçlı): Mevzuat, büyük endüstriyel kuruluşlar için kullanıcı denetmeni adı altında özel bir uygulamaya izin verir. Sanayi işletmeleri bünyesinde, Bakanlıkça yetkilendirilmiş kullanıcı denetmenleri tarafından uygunluğu değerlendirilmiş basınçlı ekipmanlar CE işareti taşımayabilir . Bu yol seçildiğinde ekipman yalnızca, denetmenin üyesi olduğu grubun işlettiği tesislerde iç kullanım amacıyla kullanılabilir . Yani, örneğin büyük bir petrokimya tesisinin kendi ihtiyacı için imal ettiği ve kullanıcı denetmeni ile denetlediği bir basınçlı tank, CE işareti olmadan kullanılabilir; ancak bu ekipman piyasaya satılamaz veya başka bir kuruluşa devredilemez . Bu istisna, genelde en yüksek kategorideki ekipmanlar için uygulanır ve özel izin/prosedür gerektirir.

    •    Diğer İstisnalar: Yönetmelik, bazı özel durumları kapsam dışı bırakır. Örneğin, silahlı kuvvetlere ait ekipmanlar, belirli nakliye ekipmanları, aerosol kutuları, ev tesisatındaki su boruları gibi belirli sektör veya kullanım alanları ayrı mevzuata tabi olabilir. Ancak bunlar haricinde, iş yerlerinde kullanılan tüm basınçlı ekipmanların İş Ekipmanlarının Kullanımı yönetmelikleri gereği güvenli olması ve genelde ilgili CE mevzuatına uygun üretilmiş olması beklenir.

Özetle: El yapımı bir basınçlı kap/yedek parça, eğer yukarıdaki muafiyetlerden birine girmiyorsa, CE sertifikası olmadan kullanımı yasal değildir. Özellikle endüstriyel tesisler dışında, bireysel veya ticari amaçla böyle bir ekipmanın kullanılması durumunda, iş müfettişleri veya piyasa denetim yetkilileri tarafından tespit edildiğinde yasaklanması ve idari para cezaları söz konusu olabilir.

Gaz Yakan Cihazlar Yönetmeliği (2016/426/AB)

Gaz Yakan Cihazlar Yönetmeliği (GAR), gaz yakıt kullanan cihazların ve bunların emniyet/kontrol donanımlarının emniyetli tasarım ve piyasaya arz koşullarını düzenler. Bu yönetmelik kapsamında, yemek pişirme, ısınma, sıcak su elde etme, soğutma, aydınlatma veya temizlik (yıkama) amaçlarıyla kullanılan tüm gaz yakan cihazlar bulunmaktadır . Tanım gereği cebri üflemeli brülörler ve bu brülörlerle donatılmış ısıtma elemanları da birer “gaz yakan cihaz” sayılır . Ayrıca bu cihazlara takılmak üzere ayrı satılan emniyet, kontrol ve ayar düzenekleri (regülatör, valf, termostat vb. donanımlar) da yönetmelik kapsamında “gaz yakan donanım” olarak tanımlanmıştır .

CE İşareti Zorunluluğu

Gaz yakan cihazlar ve ilgili donanımlar da tıpkı basınçlı ekipmanlar gibi CE işareti taşımak zorundadır. Yönetmelik, kapsamına giren tüm gazlı cihazların ve donanımların CE işareti olmadan piyasaya sürülmesini yasaklamıştır . Üreticiler, bir gazlı cihazı piyasaya arz etmeden önce onu temel güvenlik ve performans gereklerine uygun tasarlamalı, gerekli testleri yapmalı, teknik dosyasını hazırlamalı ve CE işaretini cihaza iliştirmelidir  . CE işareti, ürünün AB (ve dolayısıyla Türkiye) sağlık, güvenlik ve çevre koruma gerekliliklerine uygun olduğunu gösterir .

El yapımı ısıtma grupları veya gazla çalışan düzeneklerin durumu: Eğer bir kişi veya firma kendi imalatı olan bir gaz yakıcı cihaz (örneğin el yapımı bir brülörlü ısıtıcı, kazan veya ocak) kullanmak isterse, bu cihaz kullanım amacına göre yönetmelik kapsamına giriyor ise CE işareti olmadan yasal olarak kullanılamaz. Örneğin, atölyede imal edilmiş bir doğal gazlı kazan, bina ısıtması veya sıcak su üretimi için kullanılacaksa mutlaka Gaz Yakan Cihazlar Yönetmeliği’ne uygun olmalı ve CE sertifikalandırılmalıdır. Aynı şekilde gaz regülatörleri, basınç düşürücüler gibi gaz tesisatında veya cihazında kullanılan bağlantı elemanları da ayrı bir ürün olarak piyasaya sunuluyorsa CE işareti taşımalıdır  . Yönetmelik, 21 Nisan 2018 itibarıyla Türkiye’de güncellenerek yürürlüğe girmiştir ve bu tarihten sonra üretilen tüm yeni cihazlar yeni kurallara tabidir .

Kapsam Dışı Durumlar ve İstisnalar

Gaz yakan cihazlar yönetmeliği, son kullanıcıya yönelik cihazları hedeflemekte olup bazı cihazlar kapsam dışıdır. Önemli istisnalar şunlardır:

    •    Endüstriyel Proses Cihazları: Özellikle sanayi tesislerinde üretim süreçlerinde kullanılan, örneğin bir fabrikada belirli bir kimyasal işlemin parçası olan gaz yakıcı ekipmanlar, yönetmelik kapsamı dışındadır  . Yönetmelik, “endüstriyel tesislerde endüstriyel amaçla kullanılan” gaz yakıtlı ekipmanları muaf tutmuştur. Bu tür cihazlar, ayrı güvenlik düzenlemelerine tabi olabilir. Örneğin, bir çelik fabrikasında kullanılan yüksek güçlü gaz brülörleri Gaz Cihazları Yönetmeliği’ne değil, Makine Emniyeti Yönetmeliği veya endüstriyel fırın standartlarına tabi olabilir. Ancak bu muafiyet, cihazın gerçekten endüstriyel üretim süreçlerinin bir parçası olması şartıyla geçerlidir  .

    •    105°C Üstü Buhar Kazanları: Normal su çalışma sıcaklığı 105°C’yi aşan buhar kazanları ve doğrudan sanayi prosesleri için tasarlanan yüksek sıcaklıklı kazanlar genellikle bu yönetmelik kapsamında değerlendirilmez (bunlar Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği ve diğer direktifler kapsamında değerlendirilir).

    •    Taşıtlar ve Taşınabilir Cihazlar: Motorlu taşıtlarda kullanılan gazlı ısıtıcılar veya karavanlara özel ocaklar gibi bazı özel uygulamalar, ayrı düzenlemelere tabi olabilir (UNECE regülasyonları gibi) ve Gaz Yakan Cihazlar Yönetmeliği kapsamına girmezler.

Yukarıdaki istisnalar dışında, halka sunulan tüm gaz yakıtlı cihazlar (ev tipi veya ticari mutfak ocakları, kombiler, şofbenler, sobalar, vb.) ile bağımsız olarak piyasaya sunulan emniyet/kontrol donanımları (örneğin gaz kesici valfler, basınç regülatörleri, alev kontrol cihazları) CE işaretli olmak zorundadır  . İkinci el gaz cihazlarının yeniden satışında ise yönetmelik yeni bir işaretleme şartı getirmese de, satılan üründe temel güvenlik gereklerinin sağlanmış olması beklenir .

İlgili Türk Standartları (TSE) ve Teknik Gereklilikler

CE işareti alabilmek için ürünlerin ilgili harmonize standartlara uygun tasarlanıp test edilmesi en yaygın yöntemdir. Türkiye’de Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından yayımlanan ve genellikle Avrupa Normları (EN) ile özdeş olan standartlar şunlardır:

    •    Basınçlı Kaplar ve Donanımları: TS EN 13445 (Basınçlı Çelik Kapların tasarım ve imalatı için), TS EN 13480 (Endüstriyel boru sistemleri için), TS EN 286 (Basit basınçlı hava tankları için) gibi standartlar basınçlı ekipmanların emniyetli tasarım kriterlerini belirler. Bu standartlar, malzeme seçimi, kaynak yöntemleri, hesaplamalar ve testler konusunda ayrıntılı kurallar içerir. Örneğin, CE uygunluğu için imal edilen bir hava tankı genellikle TS EN 13445 veya TS EN 286’daki hesaplama ve test koşullarını sağlamalıdır. Ayrıca TS EN ISO 4126 serisi standartlar basınç tahliye emniyet ventillerinin güvenli tasarımını tanımlar.

    •    Basınç Düşürücüler ve Regülatörler: Gaz basınç regülatörleri ve düşürücü vanalar için uluslararası standartlar TSE tarafından kabul edilmiştir. Örneğin, LPG tüplerinde kullanılan tipik dedantörler (basit basınç düşürücüler) TS EN 16129 standardına uygun olmak zorundadır. TS EN 16129, 4 bar’a kadar çıkış basıncı ve 150 kg/saat kapasiteye kadar olan ev tipi ve taşınabilir LPG basınç düşürücülerinin güvenlik ve performans gereklerini tanımlar . Doğal gaz dağıtımında veya endüstriyel tesislerde kullanılan daha büyük basınç regülatörleri için TS EN 334 standardı (100 bar’a kadar giriş basınçlı cihazlar için) uygulanır. Gaz yakan cihazların kendi bünyesindeki küçük regülatörler/vanalar da TS EN 88 gibi standartlarla tanımlanmıştır. Bu standartlar, regülatörün belirli debi ve basınç koşullarında kararlı çalışmasını, aşırı akış veya basınç risklerine karşı emniyetli olmasını güvence altına alır.

    •    Gaz Yakan Cihazlar ve Isıtma Grupları: Gazla çalışan ısıtma cihazları için pek çok standart bulunmaktadır. Örneğin, ev tipi kombi ve kazanlar için TS EN 15502 standardı (eski ilgili standartlar TS EN 297, TS EN 483 vb. yerine), gaz brülörleri için TS EN 676 standardı (cebri üflemeli gaz brülörlerinin güvenliği) yaygındır. Ticari mutfak cihazları TS EN 203 serisine, oda ısıtıcı sobalar TS EN 613 standardına tabidir. Eğer el yapımı bir “ısıtma grubu” söz konusuysa (örn. brülör ve ısı eşanjöründen oluşan bir ünite), bunun karşılık gelen bir standarttaki güvenlik gereklerini sağlaması beklenir. Endüstriyel fırın ve ocaklar gibi proses amaçlı ısıtma ekipmanları da TS EN 746-2 standardında endüstriyel termoproses fırınları için belirlenen emniyet kriterlerine uymalıdır.

Bu standartlara uygun tasarım ve imalat, üreticilere “uyumlaştırılmış standartlara uygunluk karinesi” sağlayarak CE belgelendirme sürecini kolaylaştırır. Yetkili onaylanmış kuruluşlar (TSE gibi) ürünleri bu standartlara göre test edip sertifikalandırmaktadır  . Sonuç olarak, CE işareti taşıyabilen bir ürün, aynı zamanda ilgili TSE standardının şartlarını karşılayan üründür.

Yasal Yaptırımlar ve Uygulama

Türkiye’de CE işareti zorunluluğu, 2002’den bu yana ulusal mevzuatın bir parçasıdır ve piyasa gözetimi ilgili Bakanlıklar (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı vb.) tarafından yürütülür. CE işareti olmadan satışa sunulan veya kullanılan yönetmelik kapsamındaki bir ürün tespit edildiğinde, üretici veya satıcı hakkında idari yaptırımlar uygulanır. Örneğin, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca yapılan denetimlerde uygunluk belgesi olmayan basınçlı kaplar/makineler kullanım dışı bırakılabilir ve firmaya para cezası verilir. Gaz yakıcı cihazlarda da doğalgaz dağıtım şirketleri veya belediyeler, tesisat onayı aşamasında cihazın CE belgeli olmasını şart koşarlar. CE işareti bulunmayan bir kazan veya soba, yasal olarak gaz arzına bağlanmaz.

Uygulama örnekleri: Büyük bir endüstriyel işletme, kendi tasarladığı bir basınçlı tankı CE işareti olmadan kullanmak isterse, bunu yalnızca yukarıda bahsedilen kullanıcı denetmeni prosedürü ile gerçekleştirebilir  . Bunun dışında, küçük atölyelerin el yapımı basınçlı kapları veya yerel ustaların imal ettiği gazlı sobalar, gereken sertifikasyon olmadan yasal değildir. Sigorta şirketleri de CE belgesi olmayan basınçlı ekipmanlarda meydana gelebilecek kazalarda hasarı karşılamama yoluna gidebilir, çünkü bu ekipmanlar teknik olarak “mevzuata aykırı” kabul edilir.

Sonuç olarak: Basınçlı kaplar ile gaz yakan cihazlar, kamu güvenliği açısından yüksek riskli ürünlerdir. Bu nedenle CE işareti taşıma zorunluluğu getirilmiştir ve istisnai durumlar haricinde (kapsam dışı kalan veya özel izinli durumlar) el yapımı dahi olsalar CE’siz bu ürünlerin kullanımı yasal değildir  . Hem yasal uyum hem de can/mal güvenliği için, bu tür ekipmanların ilgili yönetmeliklere uygun şekilde belgelendirilmesi ve CE işaretiyle piyasaya arz edilmesi zorunludur. Aksi takdirde, hem üretici/satıcı hem de kullanıcı ciddi risklerle ve yaptırımlarla karşılaşabilir.

Kaynaklar: Resmi Gazete’de yayımlanan ilgili yönetmelik metinleri, T.C. Ticaret Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi sayfaları  , TSE ve onaylanmış kuruluşların bilgilendirme dokümanları  , ve konuya dair teknik standartlar. Bu kaynaklar, CE işaretinin gerekliliğini ve kapsamını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

CE işareti oldukça önemlidir. Avrupa Ekonomik Alanı’nda (AEA) satılan ürünler için bu işaret, hem yasal bir gereklilik hem de bir kalite ve güvenlik göstergesidir.

CE İşareti Neden Önemlidir?

1. Yasal Zorunluluktur

    •    CE işareti, ürünün Avrupa Birliği (ve AEA) mevzuatına uygun olduğunu gösterir.

    •    Bu işareti taşımayan ürünler AB pazarında satılamaz. Ayrıca türkiye’de Üretilemaz.

2. Güvenlik ve Uygunluk Belirtir

    •    Ürün, insan sağlığı, güvenliği, çevre ve tüketici koruması açısından gerekli testleri geçmiş demektir.

    •    Elektrikli cihazlar, makineler, tıbbi ürünler gibi birçok kategoride CE şarttır.

3. Ticari Geçiş Serbestisi Sağlar

    •    CE işareti, ürünü AEA ülkelerinde serbestçe dolaştırabilmenizi sağlar.

    •    Ülkeler arasında ayrı ayrı sertifika gerekmez.

CE İşareti Olmamasının Riskleri

    •    Ürün gümrükte takılır veya toplatılır.

    •    Yüksek para cezaları veya satış yasakları uygulanabilir.

    •    Üretici veya ithalatçı sorumlu tutulur,

Yüksek basınç ekipmanlarında CE işareti olmadığı takdirde yasal değildir.  yüksek riskli ürünlerde sorunludur. İmalatı yapılamaz .